Xin chào các chuyên gia của Niên Giám Nông Nghiệp và Bách Thảo, tôi muốn biết có bao nhiêu giống cà phê, giống cà phê nào phổ biến và cách nhân giống cây cà phê?
Chủng loại giống cà phê rất đa dạng. Ở trên đất Tây Nguyên chủng loại cà phê phổ biến là cà phê lá chè. Để biết được đặc điểm sinh học, điều kiện sinh trưởng, tính tương thích khí hậu, của từng loại giống bạn có thể tham khảo ở bách khoa toàn thư mở Wikipedia.org. Để nhân giống cà phê có các cách gieo ươm phổ biến sau đây:
- Sử dụng túi bầu để gieo
- Lên luống đất, và gieo trực tiếp vào
Dù nhân giống cây cà phê theo cách nào thì vườn ươm cũng cần có mái che, để tránh các tác nhân có hại từ bên ngoài.
Giai đoạn khoảng 30 năm về trước, cây cà phê thường được nhân giống bằng việc gieo trực tiếp lên luống, nhưng thời gian gần đây, phương pháp gieo trực tiếp lên đất phổ biến hơn cả.
Phương pháp gieo trong túi bầu có lợi thế là thể tích túi bầu nhỏ, nên tiết kiệm được không gian, lượng đất và phân bó, nước tưới. Đồng thời việc di chuyển, bứng cây để mang đi tiêu thụ thuận lợi hơn. Tỷ lệ sống của cây cà phê con gieo trồng bằng phương pháp này cao.
Nhược điểm của phương pháp này là tốn chi phí túi ni lông để đóng bầu. Tốn chi phí đưa cây vào bầu. Đồng thời túi ni lông cũng góp phần hủy hoại môi trường. Cấy cây con trực tiếp vào luống, thân thiện với môi trường không tốn thêm chi phí đóng bầu tuy nhiên không tiết kiệm được phân bón, nước. Quan trọng hơn cả, quá trình di chuyển, bứng cây khó khăn, ảnh hưởng xấu đến bộ rễ.
Ươm cây cà phê
+ Gieo ươm trong túi
Túi bầu bằng giấy bóng, kích thước 18x24cm, không nên dùng túi bé vì cây cà phê phải được ươm trong khoảng nửa năm, nếu túi nhỏ thì khả năng tích trữ dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển của cây bị hạn chế. Đáy bầu thoáng dễ thoát nước sau khi tưới phun.
Đất ướm bao gồm 3,6kg đất màu, tơi + 0.5 kg phân hữu cơ ủ hhoai + 16g lân. Trộn đều và cho đất vào túi, nén vừa phải.
Các túi bầu xếp thành hàng thẳng, bề ngang cỡ một mét, luống cách luống nửa mét để thuận tiện cho việc chăm sóc. Chiều dài của luống tùy thuộc vào điều kiện mặt bằng. Quanh luống vun đất phủ gần nửa túi bầu. Che chắn cẩn thận tránh tác nhân xấu có hại từ môi trường bên ngoài như mưa lũ, sương giá. Ánh sáng được điều chỉnh vừa phải không nên chắn quá nhiều ánh sáng.
Trước khi gieo hạt, cần xử lý hạt trước theo quy trình:
250g Vôi tôi hòa vào 10 lít nước, gạt lấy nước trong Ca(OH)2, làm ấm nước khoảng 50oC rồi đưa hạt vào ngâm trong 1 ngày. Sau 1 ngày rửa sạch nhờn quanh hạt, loại bỏ hạt lép rồi đem ủ.
Quá trình ủ thực hiện như sau, lấy rơm lót ở đáy thúng, tiếp theo phủ 1 lớp bao tải lên lớp rạ. Phía mặt trên lớp rạ, rải hạt cà phê lên. Sau mỗi 24 tiếng thì tưới nước ấm lên để duy trì nhiệt độ ủ. sau khoảng nửa tháng mầm bắt đầu bắn ra từ hạn. Ở miền bắc nên chú ý nhiệt độ, tránh gió mùa nếu thực hiện quá trình này vào mùa đông.
Khi cần gieo số lượng rất lớn hạt, thì không ủ hạt cà phê vào thúng mà ủ ngay trên nền nhà. Khu vực ủ cần phải kín gió, nền nhà được phủ một lớp cát mỏng. Trải bạt lên trên lớp cát tiếp đến rải hạt lên mặt trên của bạt, che phủ cẩn thận hạt bằng rơm rạ. Sau mỗi 24 tiếng thì phun rải nước ấm lên trên nên ủ để giữ ấm. Trong quy trình này việc giữ ấm là rất quan trọng, nhiệt độ phải giữ liên tục ở mức 30oC
Sau khoảng nửa tháng, hạt cà phê đã bắt đầu bắn mầm thì đem gieo vào bầu đất hoặc gieo trực tiếp vào luông. Vì các hạt nảy mầm không đều nhau nên hạt nào nảy mầm trước gieo trước. Gieo hạt ở độ sâu khoảng 1 nửa đốt ngón tay, lưu ý phải đặt úp hạt khi gieo (mặt úp hướng lên trên). Lấp hạt cẩn thận bằng lớp đất mùn dinh dưỡng và tiến hành tưới phun sương.
Lưu ý, không đảm bảo 100% là số hạt đều phát triển. cần dự trù gieo nhiều hơn 10% để trừ hao số cây cây chết, hoặc để trồng dặm sau này.
Để chăm sóc cây cà phê non, giữ ẩm cây là việc rất quan trọng, đặc biệt là vào mùa hè. Sau khi gieo hạt 72 giờ, cần giữ ẩm cho cây bằng cáy phun sương hoặc bằng thiết bị bình phun. Khi cây xuất hiện cặp lá thật, thì tiến hành bón thúc bằng phân dinh dưỡng. Chuẩn bị dung dịch bao gồm phân hữu cơ để hoai mục, trôn với phân ure nồng độ 0.1%. Sau mỗi lần phun dung dịch phải loại bỏ hoàn toàn tàn dư của phân trên lá tránh lá cháy.
Cần chú ý đề phòng trường hợp ngập úng, tạo rãnh thoát mưa và ngăn nước bên ngoài tràn vào vườn ươm.
Ở miền Bắc nếu dịp tết âm lịch mưa ẩm thì có thể 1 tuần tưới nước 1 lần. Tần suất tưới dung dịch bón thúc khoảng 3 tuần 1 lần. Loại bỏ váng nấm trên bề mặt bầu thường xuyên.
Trường hợp có dế phá hoại thì nên bắt bằng tây. Trong trường hợp cây bị lở cổ rễ thì phun validacin pha 0,5%. Hạn chế dùng hóa chất trong quá trình mớm cây non.
Trong quá trình cây cà phê phát triển, cùng với lượng lá thật được tăng đều đặn, cũng dở bỏ dần bớt tấm phên cản ánh sáng tự nhiên. Đến khi cây xuất hiện khoảng 6 cặp lá thì dở bỏ hoàn toàn tấm che nắng. Cây quang hợp đủ 10 tiếng 1 ngày. Người ta gọi đây là quá trình luyện cây quen với ánh nắng.
Tiêu chí của một cây giống tốt có thể mang đi trồng: Cây ươm được hơn nửa năm, cao trên 1 găng tay, có 6 cặp lá thật. Cây khỏe mạnh không bị bệnh mọc thẳng, lá nhẵn, thẳng.
Nếu không có điều kiện gieo ươm trong túi bầu thì làm luống để gieo. Sau khi cày bừa kỹ bón lót 4 tạ phân chuồng hoại cho 100m2 vườn ươm, luống rộng 1,2m, cao 20-25cm.
Ngoài ra nông dân có thể gieo trực tiếp hạt vào luông, sau khi bón phân hoại mục, phân luống trộng 1 mét , cao cỡ 1 găng tay. Quy trình ủ hạt đối với gieo luống giống như với gieo bầu. Gieo sao cho mật độ đảm bảo cây cách cây 1 găng tay. Quá trình chăm sóc giống như cách gieo hạt vào túi bầu đã trình bày ở trên.
Theo Hội Nông Dân Việt Nam.
